تاریخچه قهوه در ایران

تقریباً در هر گوشه و کنار از شهرهای مختلف جهان یک کافه وجود دارد و این دلیل برای اینکه قهوه یکی از برترین نوشیدنی‌های جهان باشد کافی است. انواع مختلف قهوه در صدها کافه در تهران و همچنین سایر شهرهای بزرگ ایران سرو می شود. قهوه در ایران از زمان قاجار وارد لیست نوشیدنی ها شد. دین اسلام نوشیدنی‌های الکلی را حرام به‌ شمار می‌ آورد و آن زمان قهوه به عنوان جایگزینی برای نوشیدنی‌های الکلی استفاده شد.

این نوشیدنی از قرن ۱۳ میلادی در میان مردم بسیار محبوب شد و تا اوایل قرن ۱۵ میلادی در مصر، شام و عثمانی بسیار مصرف می‌شد. در این مقاله هایک می‌خواهیم مروری از گذشته تا امروز قهوه در ایران داشته باشیم.

چگونه قهوه وارد ایران شد

این نوشیدنی برای اولین بار توسط زائران مکه در زمان صفویه به ایران وارد شد. از آنجایی که کشورهای تولید کنند قهوه مسافت زیادی تا ایران داشتند، حمل و نقل آن به ایران مشکلات بسیاری داشت، ولی نزدیکی تولیدکننده‌ هایِ عمده چای نظیر چین و حمل و نقل کالا از طریق جاده ابریشم سبب شد که تجارت چای در مقایسه با قهوه با سهولت بیشتری در ایران صورت بگیرد.

در روزگاری دور در ایران، قهوه نوشیدنی‌‌ای مخصوص اعیان و اشراف بود. مقامات بلند پایه در دوره صفویه برای نوشیدن قهوه به قلیان‌سراهای سنتی که بعدها به قهوه‌ خانه شهرت یافتند، می‌‌رفتند و در کنار قلیان از این محصول جادویی می‌نوشیدند.

علارغم اینکه این نوشیدنی طعم تلخی داشت اما بسیار زود در بین ایرانیان محبوب شد. در حدی که در دربار شاه عباس مراسم ویژه‌ای برای قهوه خوردن برگذار می‌کردند و فردی را هم مسئول آن قرار داده بودند. سپس آهسته آهسته چای جایگزین قهوه شد و رواج پیدا کرد.قهوه خانه‌های سر راهی یا میان جاده‌ای کلمه قهوه خانه حتی به مکان‌هایی که در آن چای سرو می‌شود. جالب است بدانید که به همن دلیل است که قدمت قهوه را در ایران بیشتر از چای می دانند. این نام قهوه‌خانه برای سفره خانه‌های سنتی نشان می‌دهد قهوه در ایران متداول‌تر از چای بوده حتی قبل از ورود چای، پایش به ایران باز شده است.

آیا قهوه در ایران کشت می‌شود؟

اولین تلاش‌ها برای کاشت قهوه در ایران در اوایل سال 90 صورت گرفت. قهوه یکی از محصولات استراتژیک در دنیا است که پس از بنزین بیشترین مصرف در بین کالاهای تولیدی در جهان را به خود اختصاص داده است و شاید به همین علت است که بخش خصوصی به تازگی در بندر چابهار برای کاشت و پرورش نهال قهوه دست به کار شده است. کارشناسان جهاد کشاورزی این طرح را غیر اصولی می‌دانند.

مورد دیگری که قابل ذکر است، بررسی گفته یک جوان کشاورز در سال 1395 با جمع‌آوری ارقام و اطلاعات مختلف درباره قهوه که در دنیا کشت می‌شدند و مقایسه شرایط آنها با شرایط آب و هوایی نوشهر، به گونه‌ای از قهوه دست یافتیم که همه فاکتورهای لازم برای رشد در شرایط آب و هوایی شمال ایران و به ویژه نوشهر را داشت.

این گونه درختچه‌ای قهوه جزوه گیاهان آندراستوری بوده یعنی در سایه رشد خوبی دارد و هرچند می‌تواند در نور خورشید کامل هم رشد کند و کاشت آن در سایه سبب کندی رسیدن میوه می‌شود اما سبب افزایش کیفیت شده و درختچه نیاز به تمیز کردن و آفت کش‌های کمتری دارد. با توجه به تعداد روزهای ابری زیاد در نوشهر این یک مزیت عمده برای کاشت این گیاه در این شهر است و یا حتی می‌توان آن را به صورت ترکیبی در زیر سایه درختان مرکبات که بخش عمده‌ای از باغات شهر را شامل می‌شود، کشت کرد و سبب افزایش تولید و درآمد باغداران شد. این تحقیقات به صورت آزمایشی انجام شده است و کشت انبوه و فرآوری میوه قهوه که محصولی استراتژیک است سالانه مقدار زیادی هزینه دارد.